Στάδια εξέλιξης του παιχνιδιού

Πολλές φορές γονείς ανησυχούν όταν το παιδί τους παίζει πολλή ώρα το ίδιο πράγμα (στερεοτυπικά) στο δωμάτιο παιχνιδιού. Επιθυμούν να εισάγουμε ένα πιο ουσιαστικό (για αυτούς) παιχνίδι την ώρα που παίζουμε με το παιδί τους. Νομίζουν ότι η στερεοτυπική δραστηριότητα του παιδιού εμποδίζει την εξέλιξή του. Θα προτιμούσαν να αφαιρέσουμε τα αντικείμενα με τα οποία το παιδί απομονώνεται από εμάς, επειδή δεν βλέπουν πρόοδο.

Δοκιμαστικά μπορούμε να το προσπαθήσουμε να εισάγουμε κάτι διαφορετικό. Ούτως ή άλλως αυτό γίνεται συνέχεια. Αυτό που παρατηρούμε τότε είναι ότι το παιδί συνήθως κάνει το ίδιο πράγμα – την ίδια κίνηση – το ίδιο παιχνίδι με άλλα αντικείμενα, ή δεν δίνει σημασία σ’ αυτό που του προσφέρω.

Συμφωνώ ότι το στερεοτυπικό παιχνίδι, που παίζει ένα παιδί, μας περιορίζει στην μορφή επικοινωνίας που μπορούμε να έχουμε μαζί του. Θα θέλαμε να γελάμε περισσότερο και να ζητάει ‘κανονικό’ παιχνίδι, όπως σαπουνόφουσκες ή μπαλόνια. Αλλά αφού αυτό χαίρεται και αυτό έχει νόημα γι’ αυτό;; Ποια είμαι εγώ να του δώσω το μήνυμα ότι ‘το δικό σου παιχνίδι δεν κάνει, θέλω να κάνουμε κάτι άλλο’!

Δείχνει βιασύνη να θέλουμε να επισπεύσουμε την εξέλιξη του παιδιού. Είναι ανάγκη να μείνουμε στο δικό του επίπεδο όσο χρειαστεί. Θέλω να εισπράττει από μένα πως εγώ είμαι εντελώς μαζί του! Και αφού κάνουμε αυτό που θέλει τόσο πολύ, μου δίνει ευκαιρίες για επικοινωνία. Αν ένα παιδί δεν είναι έτοιμο για άλλο επίπεδο παιχνιδιού, τότε δεν μπορεί να κάνει τίποτα με αυτό.

Ο Γιάννης χτυπάει αντικείμενα με τα χέρια του, ή τα γλύφει που και που. Με κάθε παιχνίδι/ αντικείμενο το ίδιο κάνει. Τουβλάκια, μουσικά όργανα, διάφορα αντικείμενα, κουτιά, όλα είναι το ίδιο λειτουργικά γι’ αυτόν στο στάδιο παιχνιδιού που βρίσκεται. Δεν έχει ακόμα σκοπό να χτυπήσει το ένα τουβλάκι στο άλλο, για να κάνει ήχο. Το καταλαβαίνω αυτό, επειδή δεν με μιμείται που του δείχνω άλλες δραστηριότητες μερικές φορές. Είναι όμως μεγάλη βελτίωση πως τώρα παρατηρεί τις σαπουνόφουσκες, ενώ πριν μήνες δεν τις έβλεπε καν. Τώρα προσπαθεί να τις σπάσει που και που και τις χαίρεται για λίγο. Ο Γιάννης βρίσκεται στο πρώτο στάδιο της εξέλιξης του παιχνιδιού. Έχει συμβεί όμως να βάλει ένα τουβλάκι επάνω σε άλλο, με την δική μου παρότρυνση. Σταδιακά θα μπει στο δεύτερο.

Ο Κωνσταντίνος παίζει μονίμως με κορδόνια. Τα κουνάει πάνω κάτω, τα χτυπάει σε τοίχους και αντικείμενα. Αν δεν έχει κορδόνια, κάνει τις ίδιες κινήσεις με άλλα αντικείμενα. Αφού έχει ανάγκη τόσο πολύ να κρατάει κορδόνια στο χέρι του, μου δίνει την ευκαιρία να του μάθω να μου ζητήσει να του δώσω ένα (με κάρτα). Μπορώ να του δείξω ολόκληρη την ώρα πόσο καλά περνάμε με τα κορδόνια. Μπορώ να του εξηγήσω ότι θα του τα πάρω μόλις μετρήσω μέχρι πέντε και θα του τα δώσω πίσω πάλι. Το δέχεται αυτό, αφού ξέρει ότι όντως του τα δίνω πίσω μόλις με κοιτάει ή μου τα δείχνει. Δεν θα προχωρούσε αν το άφηνα μόνος του με τα κορδόνια του σκεφτόμενη, ότι έχει βυθιστεί στον εαυτό του. Η αλήθεια είναι ότι βυθίζεται όλο λιγότερο. Παρατηρώ ότι καθώς παίζει με τα κορδόνια, και εγώ επίσης, με ακούει όταν του προτείνω καμιά φορά να τα χτυπάμε στην μπάλα! Κάποια στιγμή θα ανεβούμε το σκαλοπάτι της εξέλιξης. Πρέπει να σεβαστούμε τον χρόνο που χρειάζεται το κάθε παιδί και να έχουμε εμπιστοσύνη ότι αυτό το βήμα θα γίνει κάποια στιγμή.

Παρακάτω περιγράφω τα στάδια που τα παιδιά περνάνε όταν ωριμάζουν και μεγαλώνουν.

Τα στάδια της εξέλιξης παιχνιδιού από ένα έως τεσσάρων χρονών.

1ο χρόνο

Απλός χειρισμός αντικειμένων, χωρίς δομή: σπρώξιμο, πέταμα. Αισθητηριακή επεξεργασία αντικειμένων. Εξάσκηση της κινητική λειτουργίας.

2ο χρόνο

Συνδυασμός αντικειμένων, κυρίως εξερευνητικό, πειραματικό: γέμισμα και άδειασμα, το να βάλει το ένα αντικείμενο επάνω ή δίπλα στο άλλο, ταιριάζοντας το με το άλλο. Το να χτυπάει δυο αντικείμενα το ένα στο άλλο, για να προκαλέσει ήχο. Κινητικά λειτουργική ιδιότητα του παιχνιδιού.

3ο χρόνο

Κατασκευαστικό παιχνίδι. Τουβλάκια σε σειρές και πύργους. Απλά παζλ. Μιμείται μόνο αυτό που βλέπει, όχι κάτι που θυμάται. Παίζει κυρίως παράλληλα με άλλα παιδιά, όχι σε συνεργασία.

4ο χρόνο

Ενδιαφέρεται για συνδυασμούς του υλικού παιχνιδιού. Μίμηση παίζει μεγάλο ρόλο, αρχή συμβολικού παιχνιδιού.

Πολλές φορές τα παιδιά που παίζουν αρκετά στερεοτυπικά, είναι και πολύ πίσω στην επικοινωνία. Είναι ευλογία τότε να θέλει να παίζει με κάποιο αντικείμενο, για να έχει την ευκαιρία να μάθει να μου το ζητήσει.